سنگ آهک چه سنگی است؟

آیا تا به حال از خود پرسیده‌اید که سنگ آهک چه سنگی است؟ و یا اصلاً سنگ آهک چه نوع ترکیباتی دارد؟ و یا سنگ آهک چه کاربردهایی در دنیای امروزه داشته است؟ همچنین سنگ آهک چگونه به دست می‌آید؟ و آیا منابعی در ایران دارد؟ برای پاسخ به این همه سوالات، با ما همراه شوید تا در ادامه به طور کامل سنگ آهک را بررسی کنیم و توضیح دهیم.

سنگ آهک چه سنگی است؟

سنگ آهک یکی از سنگ‌های طبیعی فراوان و از دسته سنگ‌های رسوبی است. ترکیب مهم این سنگ کربنات کلسیم است که در سنگ‌های مختلفی نظیر تراورتن، مرمر، گچ و سایر سنگ‌ها یافت می‌شود. کربنات کلسیم پس از سنگ آهن یکی از سنگ‌های پراکنده در پوسته زمین است و تقریباً یک چهارم از تشکیل پوسته زمین را به خود اختصاص داده است. این سنگ آهک سه نوع مختلف دارد که شامل کلسیت، آراگونیت و وتریت هستند.

نحوه تشکیل سنگ آهک

وقتی موجودات آبزی مثل پلانکتون‌ها، مرجان‌ها و جانداران صدف‌دار می‌میرند، پوسته کلسیم آن‌ها توسط آب حل می‌شود. این فرآیند در طی میلیون‌ها سال اتفاق می‌افتد و نتیجه‌اش تشکیل سنگ آهک است. به دلیل روش تشکیل این سنگ، آن را در دسته سنگ‌های رسوبی قرار می‌دهند. سنگ آهک در محیط‌های آبی کم عمق و گرم با فشار اندک یا نزدیک به فشار اتمسفر تولید می‌شود. اما می‌توانیم از شیوه های گوناگون ناخالصی‌ها را از این سنگ جدا کرده و سنگ آهک را فرآوری کنیم. فرآوری سنگ آهک و جداسازی ناخالصی‌ها از آن در دمای بالای ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد انجام می‌شود.

در جریان فرآیند گرمایش آهن و از هم جدا شدن گاز دی‌اکسید کربن؛ در این مسیر، کربنات کلسیم موجود در دل سنگ آهک تبدیل به اکسید کلسیم می‌شود که به آن آهک زنده نیز معروف است. زمانی که این اکسید کلسیم با آب ترکیب می‌شود، هیدروکسید کلسیم به وجود می‌آید که به آن آهک هیدراته هم گفته می‌شود. آب موجود در این سنگ آهک، یک ماده قلیایی است که می‌تواند خاصیت اسیدی خاک را خنثی کند. این ویژگی باعث متنوع شدن کاربردهای زیادی از آهک می‌شود.

از نمونه کاربردهای مهم آهک زنده در تولید سیمان و شفته ریزی می باشد. با ترکیب آهک با مواد سیمان و استفاده در ساختمان‌ سازی، چسبندگی مواد زیاد می شود. همچنین آهک زنده، آهک آبی و آهک نیمه آبی همه در صنعت ساختمان ‌سازی نقش دارند، اما آهک زنده به عنوان یکی از اجزای اصلی سیمان در تولید سیمان بیشتر به کار می‌رود. همچنین آهک دهیدراته نقش مهمی در شفته ‌ریزی دارد، این نوع آهک با افزایش چسبندگی مواد در سیمان، حفره‌ای ایجاد نمی‌کند و حجم سیمان را افزایش نمی‌دهد.

انواع سنگ آهک

همانطور که اشاره شد، سنگ آهک حاوی ترکیب شیمیایی به نام کربنات کلسیم است که در تمامی انواع سنگ‌های آهک یافت می‌شود. انواع مختلف سنگ آهک بر اساس مقدار این ترکیب در سنگ تشکیل می‌شوند. در زیر انواع مختلف سنگ آهک آورده شده است.

سنگ تراورتن

سنگ تراورتن کربنات کلسیم دارد که به دلیل تبخیر و تخلخل آن، انواع مختلف سنگ‌های تراورتن ایجاد می‌شوند. این سنگ‌ها اکثراً در غارها و چشمه‌های آب‌گرم تشکیل می‌شوند. سنگ‌های تراورتن ایجاد شده در غارها به شکل استالاکتیت و استالاگمیت قابل مشاهده هستند. همچنین سنگ‌های تراورتنی که از رسوبات چشمه‌های آبگرم در معادن ایران ایجاد می‌شوند، در مناطق مختلف یافت می‌شوند. این سنگ‌ها به عنوان مصالح ساختمانی برای ساختمان‌سازی و نمای داخلی و خارجی ساختمان‌ها به کار می‌روند. همچنین در اماکن عمومی و مسیرهای شهری نیز کاربرد دارند.

سنگ توفا

سنگ توفا یا یوک سنگ، یک نوع دیگر از سنگ‌های آهک است که با تخلخل‌های بیشتری نسبت به سنگ تراورتن متمایز می‌شود. هر دو این سنگ‌ها از چشمه‌های آب گرم به وجود می‌آیند. جالب است بدانید که برخی از سنگ‌های توفا ارتفاع بیش از 9 متر دارند. دریاچه “مونو” در ایالت کالیفرنیا آمریکا یکی از مکان‌هایی است که سنگ‌های توفا به وفور مشاهده می‌شوند. با این حال، در این دریاچه هیچ ماهی وجود ندارد، اما میگوها به وفور در آب شور آن زندگی می‌کنند.

سنگ گچ

گچ نوعی سنگ آهک نرمتر است که منشاش به بقایای اسکلتی و استخوانی موجودات بسیار ریز دریایی در اعماق دریا بازمی‌گردد. این ذرات طی میلیون‌ها سال در این اعماق جمع شده‌اند.

سنگ کوکوینا

صدف ‌سنگ یا کوکوینا، نوعی سنگ آهک است که از شکستگی قطعات پوسته زمین یا رانش آن به وجود می‌آید. این پدیده اغلب در سواحل نزدیک به دریا در سرتاسر کره زمین رخ می‌دهد.

سنگ آهک اوولیتیک

این سنگ آهک از اولیت‌های کربنات کلسیم به وجود آمده است. سنگ آهک اولیتیک دانه‌های ریزی را در خود جای داده است و از لایه‌هایی تشکیل شده که حول یک محور دایره‌ای به دور یک مرکز می‌چرخند. این اولیت‌ها یا خاکه‌های سنگ دانه‌های رسوبی به شکل کروی، کوچک و متمرکز هستند.

سنگ آهک فسیل شده

سنگ آهک حاصل از تجمع و انباشت فسیل‌های مختلف می‌باشد که دارای پوسته و اسکلت می‌باشند. در این نوع سنگ آهک شما می‌توانید به وضوح و به مقدار زیادی فسیل‌ها را مشاهده کنید.

سنگ آهک لیتوگرافی

این سنگ دانه‌های ریزی دارد و بسیار چگال، صاف و یکنواخت است. در قرن هجدهم از این نوع سنگ برای یک فرایند چاپ خاص استفاده می‌شد. در این روش متن یا تصویر بر روی سنگ حک می‌شد و سپس با استفاده از فرآیندهای شیمیایی، آن را برجسته می‌کردند؛ نتیجه‌اش یک چاپ بارز بر روی کاغذ بود. این روش به نام چاپ سنگی نیز شناخته می‌شود.

سنگ آهک دارای کاربردهای فراوانی است، اما بیشترین استفاده آن در ساختمان‌سازی و مصالح مرتبط است. از جمله موارد استفاده از سنگ آهک می‌توان به زیرسازی جاده‌ها و خطوط راه‌آهن اشاره کرد. همچنین در تولید بتن و سیمان نیز از آن بهره گرفته می‌شود. استحکام و مقاومت بالای این سنگ در برابر شرایط مختلف و عوامل زیست محیطی، آن را به یک ماده ساختمانی قوی و مستحکم تبدیل کرده است. هرچند در برخی از کاربردهای صنعتی از سنگ‌های سیلیکاته سخت استفاده می‌شود، اما استخراج و فراوری آنها دشوارتر از سنگ آهک است.

و این خصوصیت و مزیت بزرگی تلقی می شود، که در بسیاری از مناطق جهان به صورت فراوان یافت می‌شوند و به راحتی قابل دسترسی هستند. همچنین یک مزیت دیگر سنگ آهک این است، که انواع مختلف سنگ آهک در نقاط مختلف جهان وجود دارد. در ادامه به تعدادی از انواع بسیار زیاد سنگ آهک اشاره خواهیم کرد:

• سنگ آهک به عنوان یک جزء ساختمانی در بخش‌های گوناگون یک ساختمان مانند کف، دیوارها، پله‌ها، آشپزخانه، نمای داخلی خانه و نمای بیرونی به کار می‌رود.
• گرانول بام که از قطعات کوچک و نازک شده سنگ آهک تشکیل شده است، در ساختمان‌ها برای ایجاد یک پوشش مستحکم و مقاوم در برابر عوامل مختلف جوی به کار می‌رود. استفاده از گرانول بام به این صورت است که ابتدا باید محل مورد نظر با قیر پوشانده شود و سپس گرانول بام به کار گرفته شود.
• هنگامی که آهک در دمای ذوب قرار می‌گیرد، با ناخالصی‌هایی آمیخته و به عنوان سرباره از فرآیند فرآوری می‌شود که به آن سنگ فلاکس می گویند.
• از ادغام سنگ آهک با شیل، ماسه، و سایر مواد درون کوره، پودری به وجود می‌آید که در صورت ترکیب با آب، یک سیمان محکم و متمایز ایجاد می‌کند که به آن سیمان پورتلند می گویند.
• پودر سنگ آهک به منظور استفاده در معادن زغال سنگ زیرزمینی به کار می‌رود. این پودر باعث افزایش روشنایی در فضاهای زیرزمینی معادن می‌شود و همچنین از پخش بیش از حد گازهای متان و موارد دیگر جلوگیری می‌کند. به این ترتیب، تنفس در مناطق زیرزمینی بهبود یافته و خطر انفجار گازها و ذرات معلق در هوای محیط به حداقل ممکن کاهش می‌یابد.
• برای تولید تخم مرغ با پوسته‌ای قوی‌تر، مرغ‌ها به کربنات کلسیم نیاز دارند. در این راستا، سنگ آهک که حاوی کربنات کلسیم است، به عنوان یک مکمل غذایی برای مرغ‌ها به کار می‌رود. این سنگ آهک همچنین می‌تواند به عنوان یک مکمل غذایی برای گاوها مورد استفاده قرار گیرد؛ به نحوی که بتواند سطح کلسیم موجود در شیر را افزایش داده یا حفظ نماید.

امیدواریم که این مقاله برای شما مفید واقع شده باشد.